Bir kişinin ölmeden evvel son istek ve arzularını beyan ettiği ve mirasının paylaşımına dair belirlemelerde bulunduğu yazılı veya sözlü beyana vasiyetname denir.
Vasiyetname, ölüme bağlı tasarruf olarak kabul edilir. Yani vasiyetname, ölüm ile vücut bulur. Vasiyetname sahibi ölmeden o vasiyetnamenin hukuken bir karşılığı yoktur.
Vasiyetname çok sıkı şekil şartlarına bağlanmıştır. Yani bir vasiyetnamenin geçerli olması için gereken bazı sert kaideler vardır. Bu kaidelere özellikle dikkat etmek gerekir. Aksi takdirde mirasçıların iptal davası açarak vasiyetnameyi iptal etmesi mümkün olacaktır.
Vasiyetname Düzenleme Şekilleri
Vasiyetname düzenlemenin 3 şekli vardır:
1)El yazısı ile vasiyetname
2)Resmi vasiyetname
3)Sözlü vasiyet
Bu üç şeklin de kendine göre özellikleri vardır. Şimdi hepsini tek tek inceleyelim.
EL YAZISI İLE VASİYETNAME
Bu vasiyetname şekli, herkesin kolayca yapabileceği basit ve masrafsız yoldur.
El yazısı ile düzenlenecek vasiyetnamede nitelikli adi yazılı şekil aranır. Şu üç şartın olması gerekir:
-Vasiyetnamenin el ile yazılması (metnin tamamı el yazılı olmalıdır.)
-Açık bir tarih taşıması (gün,ay,yıl belli olacak şekilde)
-Mirasbırakanın el yazısı ile imzalaması (İmza yerine lakap, annen, baban, karın gibi vasiyetçinin kimliğini belli eden kelime de kullanılabilir.)
Bu şartların varlığı halinde el yazısı ile vekaletname geçerli olur.
El yazısı ile yapılan vasiyetnamenin güvenlik riski vardır. Şöyle ki; düzenlenen vasiyetname, tahrif olabilir, kaybolabilir veya kötü niyetli kişilerin eline geçebilir.
El yazısı ile vasiyetnamenin diğer bir sakıncası da anlaşılabilir olmaması ihtimalidir. Vasiyetnamedeki el yazısının okunamaması veya okunanın anlaşılamaması halinde ihtilaf oluşturacak ve belki de vasiyet yerine getirilemeyecektir.
Vasiyetname tamamlandıktan sonra daha sonraki bir tarihte mirasbırakan bazı eklemeler yapmak istemişse bu ilaveler yeni bir vasiyetname sayılacağından mutlaka ayrıca tarih yazılması gerekir.
Üçüncü şahıs el ile yazılan vasiyetnameye vasiyetnameyi yapanın bilgisi olmaksızın kendi el yazısı ile ilaveler yaparsa bu ilaveler “yok” hükmünde olacaktır.
Yazılan yazıda vasiyetname olduğunun belirtilmesi şart değildir. Sadece mirasa ilişkin bir tasarrufta bulunduğu, bir mal bıraktığı, “bunu yeğenime bırakıyorum, son isteğimdir.” gibi bir ifadede bulunması vasiyetname niteliğini sağlayacaktır.
Vasiyetnamede kullanılan malzemenin ne olduğu önemli değildir. İlla kağıda yazılması gerekmez. Bir peçete üzerine bile vasiyet yazılabilir.
Vasiyetnamede kullanılan dil önemli değildir. Vasiyetname Türkçe haricinde bir dilde de yazılabilir.
Vasiyetnamenin bir kısmı yırtılmış, karalanmış veya herhangi bir şekilde tahrif olmuşsa sağlam kalan kısımdan ne anlaşıldığına bakılır. Vasiyet edenin iradesinin ne olduğu anlaşılamıyorsa vasiyetname geçersiz olacaktır.
Vasiyetname birden fazla sayfadan oluşuyorsa sayfalar arasında bir bağ bulunmalıdır. Örneğin sayfa numarası gibi.
Vasiyetnamede tarihin metnin aşağısına yazılması tavsiye edilir ancak başka kısma yazılması da sorun teşkil etmez.
Mühür veya alet ile atılan imza geçerli değildir. Parmak basma, imza yerine geçmez.
El yazılı vasiyetname, düzenlendikten sonra saklanmak üzere açık veya kapalı olarak notere, sulh hakimine veya yetkili memura bırakılabilir. Bu geçerlilik şartı değildir. Vasiyetname herhangi bir yerde de saklanabilir.
RESMİ VASİYETNAME
Resmi vasiyetname, çoğunlukla noter, noter yetkisine sahip yazı işleri müdürü veya sulh hakimi ya da yetkili memur önünde iki tanığın katılması ile yapılan vasiyetnamedir.
Resmi vasiyetname hazırlanmasında okur-yazar olmaya bakılmaz.
Fiil ehliyeti bulunmayanlar, bir ceza mahkemesi kararıyla kamu hizmetinden yasaklılar, okur yazar olmayanlar, mirasbırakanın eşi, üstsoy ve altsoy kan hısımları, kardeşleri ve bu kişilerin eşleri, resmi vasiyetnamenin düzenlenmesine memur veya tanık olarak katılamazlar.
Resmi vasiyetnamenin düzenlemesine katılan memur ve tanıklara, bunların üstsoy ve altsoy kan hısımlarına, kardeşlerine ve bu kişilerin eşlerine o vasiyetname ile bir kazandırmada bulunulamaz.
Resmi vasiyetnamenin iki şekli vardır:
- Okunarak ve imzalanarak yapılan vasiyetname: Bu vasiyette Vasiyet eden kişi, son isteklerini yazılı ya da sözlü olarak resmi memura bildirir. Memur, bu beyanlara dayanarak bir vasiyetname hazırlar ve bunu vasiyetçiye okuması için verir. Vasiyet eden, metni okuyup uygun bulursa imzalar. Memur da imzadan sonra tarih atarak belgeyi imzalar. Hem imza hem tarih, vasiyetnamenin geçerliliği için zorunludur. Ayrıca, vasiyetçinin vasiyetnameyi okuduğunu ve içeriğinin son arzularını yansıttığını memurun huzurunda iki tanığa beyan etmesi gerekir. Tanıklar da bu beyanın kendi önlerinde yapıldığını ve vasiyetçinin ehliyetli olduğunu belirterek vasiyetnamenin altına imza atarlar. Tüm bu işlemler, kesintisiz şekilde, tek bir oturumda tamamlanmalıdır.
- Okumadan ve imzalamadan yapılan vasiyetname: Vasiyet eden kişi, son isteklerini resmi memura bildirir. Resmi memur da bu beyanlara uygun bir vasiyetname hazırlar ve metni, iki tanığın huzurunda vasiyetçiye kendisi okur. Bu okuma işlemi mutlaka resmi memur tarafından yapılmalıdır. Okumanın ardından vasiyet eden, metnin isteklerine uygun olduğunu belirtir. Tanıklar da, metnin vasiyetçiye kendi huzurlarında okunduğunu, vasiyetçinin içeriği uygun bulduğunu ve vasiyet yapma ehliyetine sahip olduğunu belirten bir açıklama yazar ve imzalar. Son olarak, resmi memur da tarih atarak vasiyetnameyi imzalar. Bu tür vasiyetname hem okuma yazma bilenler hem de bilmeyenler tarafından yapılabilir.
SÖZLÜ VASİYETNAME
Sözlü vasiyetname, adı üstünde sözlü olarak yapılan vasiyetnamedir. Bu vasiyetnamenin yapılması için diğer vasiyetname şekillerinin yapılmasının mümkün olmaması gerekir. Yani mirasbırakan, el yazılı veya resmi şekilli vasiyetname düzenlenme imkan ve ihtimali yoksa sözlü vasiyetname düzenleyebilir. Kanunda bu duruma örnek olarak ölüm tehlikesi, ulaşımın kesilmesi, (sel, deprem gibi doğal afetler) hastalık ve savaş gibi durumlar gösterilmiştir. Bu tarz olağanüstü durum, sözlü vasiyetnamenin yapıldığı anda mevcut olmalıdır.
Mirasbırakan, son arzularını sözlü olarak ve aynı anda mevcut iki tanık önünde açıklar. Bu iki tanığın yapılacak vasiyetten yararlanacak kişiler olmaması gerekir.
Tanıklar, vakit kaybetmeksizin iki yoldan birine başvurması gerekir:
-Birinci yol; tanıklar, mirasbırakanın son arzusunu bir kağıda tarih (gün,ay, yıl) belirterek yazar ve bu belge her iki tanık tarafından imzalanır. Hazırlanan bu belgeyi iki tanık vakit geçirmeksizin ilk fırsatta en yakın sulh veya asliye mahkemesine verirler.
-İkinci yol; tanıklar, derhal mahkemeye başvurarak mirasbırakanın son arzusunu hakime naklederler ve hakim sözlü beyanı bir tutanağa geçirtir ve tutanak iki tanık tarafından imzalanır.
Sözlü vasiyette bulunan kişinin sonradan diğer şekillerde vasiyetname yapma imkanı ortaya çıkarsa bu imkanın ortaya çıkmasından itibaren 1 ay süre ile sözlü vasiyet geçerli kalır. Bu sürenin geçirilmesi halinde sözlü vasiyet geçersiz hale gelir.
Vasiyetname Geri Alınabilir Mi?
Vasiyetname tek taraflı bir irade beyanı olduğundan istenildiği zaman vasiyetten dönülebilir yani vasiyet geri alınabilir. Vasiyetnamenin geri alınması hakkından feragat edilemez.
Vasiyetnamenin geri alınması, ilk vasiyetnamedeki şekle tabi değildir. Mesela resmi şekilde yapılan vasiyetnameden el yazılı vasiyetname ile dönülebilir.
Mirasbırakan birden fazla vasiyetname düzenlemiş ve sonraki tarihli vasiyetteki hususlar ile ilk vasiyetteki hususlar çelişiyorsa son vasiyetteki tasarruflar geçerli olacaktır.
Mirasbırakan, vasiyet ettiği mal üzerinde bir tasarrufta bulunduysa vasiyetinden (zımnen) döndüğü anlamına gelir. Örneğin mirasbırakan bir evini yeğenine vasiyet etmişken, sonrasında o evi başkasına satarsa vasiyetinden döndüğü kabul edilir.
Vasiyetname Nasıl Açılır?
Vasiyetname, mahkemeye tesliminden itibaren 1 ay içerisinde açılır, okunur ve tüm mirasçılara tebliğ edilir. Vasiyetname sulh hukuk hakimince açılıp okunmadıkça o vasiyetname ile işlem yapılamaz, örneğin tapuya gidilemez.
Vasiyetname, vasiyetçinin son yerleşim yeri sulh hukuk mahkemesinde açılır.
Avukat MAHMUT FARUK KOZOĞLU